Borsa İstanbul'da endeks ne zaman zayıflasa, o tanıdık nakarat başlar: "Açığa satış yasaklansın!"📢
Peki, düşüşlerin günah keçisi ilan edilen bu mekanizma nedir? En basit haliyle açığa satış; bir yatırımcının, fiyatının düşeceğini öngördüğü bir hisse senedini ödünç alarak satmasıdır. Eğer beklentisi gerçekleşirse, hisseyi daha düşük bir fiyattan ileri bir vadede geri alıp sahibine iade eder ve aradaki farktan kâr sağlar.
Açığa satış yasağı gibi serbest piyasaya yönelik her tür kısıtlama, aslında kanamayı durduran bir turnikeye benzer. Anlık olarak kanamayı keser ama uzun süre sıkılı kalırsa kangrene yol açar. Böyle bir yasak yüzünden;
Fiyat Keşfi Bozulur: Sadece alım iştahının ölçüldüğü tek yönlü bir piyasada fiyatlar, şirketlerin ve ekonominin gerçekliğinden koparak yapay balonlar oluşturabilir.
Likidite Kurur: Unutulmamalıdır ki, her açığa satış pozisyonu gelecekteki potansiyel bir "alıcı" demektir. Bu oyuncuları sistem dışına itmek, işlem hacmini ve piyasanın derinliğini azaltır.
Risk Yönetimi Zorlaşır: Yatırımcıların portföylerini düşüş riskine karşı koruma (hedging) imkanları kısıtlanır. Bu da piyasayı daha kırılgan hale getirir.
Kaliteli Yatırımcı Ürker: Özellikle kurumsal ve yabancı yatırımcılar için en önemli teşvik güvendir. Kuralların oyun sırasında değiştiği, öngörülebilirliğin azaldığı, spekülasyonların hakim olduğu piyasalardan kaçınırlar.
İşte burada yatırımcı olarak en temel çelişkimizle yüzleşmemiz gerekiyor. Portföyümüz erirken devletten "kurtarıcı" bir müdahale beklerken, piyasayı sarsan devlet kaynaklı başka bir gelişmede "piyasa serbest bırakılsın" diye isyan ediyoruz. Devleti hem kurtarıcı hem tehdit olarak gören bu ikircikli ruh hali, piyasamızın olgunlaşmasının önündeki en büyük engeldir.
İşin ironik tarafı, bizzat talep ettiğimiz bu müdahalelerle piyasadan uzaklaştırdığımız kurumsal/yabancı yatırımcıların, sonra piyasayı yeniden canlandırması için bir kurtarıcı gibi geri dönmesini bekliyoruz. Halbuki portföylerimizi kalıcı olarak güçlendirecek olan şey anlık yasaklar değil; kuralları net, adil ve herkes için öngörülebilir bir piyasa zeminidir.
